لیکن متاسفانه حقوق داخلی ما تضمین لازم را به حقوق افراد در قبال خسارات زیست محیطی ناشی از عمل دولت یا سازمان های دولتی نمی دهد. چرا که نه تنها در موردی که خسارت وارده ناشی از اعمال حاکمیتی دولت باشد، به موجب قواعد مسئولیت مدنی حقوقی داخلی قابل جبران نیست، بلکه تنها خساراتی که ناشی از اعمال تصدی دولت در محیط زیست می‌باشد به شرط آن که قابل استناد به فعل کارمند دولت نباشد، قابل مطالبه از دولت می‌باشد. در غیر این صورت، زیان دیده از آسیب زیست محیطی با محکوم علیه مواجه خواهد بود که احتمالاً توان مالی جبران خسارت وارده را ندارد.

 

علی ای حال این نقص در حقوق داخلی کشور ما قابل چشم پوشی نیست و احتیاج به وضع قانون خاص دارد که فرای قواعد سنتی مسئولیت مدنی دولت به حمایت از حقوق زیست محیطی شهروندان بپردازد. در غیر این صورت، زیان دیدگان از آسیب ها و آلودگی های زیست محیطی از آن جا که اثبات رابطه سببیت خسارت های زیست محیطی بسیار دشوار است و ارزیابی خسارت های زیست محیطی وارده در پاره ای موارد از توان دادگاه ها خارج است، قربانیان خسارات زیست محیطی انگیزه بسیار کمی نسبت به طرح دعوا علیه دولت و مطالبه خسارت های زیست محیطی متحمله را دارند. همچنین از آنجا که در بسیاری موارد، محیط زیست ملک خصوصی اشخاص نیست زیان دیدگان به دلیل عدم فراهم بودن شرط تحقق مسئولیت مدنی یعنی نقض حقوق مالکیت فردی امکان طرح دعوا علیه دولت از جانب اشخاص حقیقی حقوق خصوصی به شکل کلی و بدون اثبات ورود ضرر مادی به بخشی اموال تحت مالکیت را ندارند.^[۱۵۲]

 

۳) اشخاص حقوقی حقوق خصوصی (سازمان های غیردولتی)

 

با توجه به آنچه ‌در مورد امکان طرح دعوا از جانب اشخاص حقوقی علیه دولت در موارد آسیب های زیست محیطی در قسمت گذشته گفته شد و همچنین عدم رغبت اشخاص حقیقی به طرح چنین دعاوی به علت مشکلات پیش رو و نقص در نظام حقوقی مسئولیت مدنی دولت در حقوق داخلی، لزوم پررنگ شدن اقدامات سازمان های غیردولتی در زمینه حفاظت از محیط زیست بر کسی پوشیده نیست. همان طور که گفتیم اشخاص حقیقی به ندرت آن هم در مواردی که مستقیماً از یک آلودگی زیست محیطی متضرر می‌شوند و خسارت مادی به ایشان وارد می‌آید انگیزه طرح دعوا علیه دولت یا سازمان دولتی مسبب خسارت را پیدا می‌کنند. لیکن پاره ای از آسیب های زیست محیطی که اکثریت آن ها را نیز تشکیل می‌دهند اینگونه نیستند که فوری موجب ورود ضرر مستقیم به شخص خاصی شده و امکان طرح دعوی مسئولیت مدنی علیه دولت در نتیجه آسیب زیست محیطی را فراهم آورند. در غالب آسیب های زیست محیطی، قربانی مستقیم و بی واسطه خود محیط زیست است. در فرض اخیر اقدامی که منجر به تخریب محیط زیست گردیده است می بایست از جنبه کیفری به عنوان یکی از مصادیق جرایم عمومی که منفعت عمومی جامعه را مخدوش می‌کند از طرف مدعی العموم تحت تعقیب و پیگرد قانونی قرار گیرد. لیکن متاسفانه در بسیاری از کشورهای در حال توسعه همچون ایران، ارتکاب اقدامات مخرب زیست محیطی از نظر کیفری در درجه دوم اهمیت قرار می‌گیرد و مدعی العموم رغبت کمتری نسبت به پیگیری این اقدامات در مقایسه با دیگر جرایم عمومی دارد. در چنین اوضاعی نقش سازمان های حامی محیط زیست غیردولتی در حفاظت از محیط زیست پر رنگ تر می شود. البته قانون باید اختیار مداخله قضایی را بدهد تا این سازمان ها بتوانند اینگونه اقدامات را در مقام شاکی یا خواهان دعوا تعقیب و پیگیری کنند.^[۱۵۳]

 

مطالعه قوانین مصوب در حقوق داخلی تا قبل از سال ۱۳۹۲ حکایت از عدم تمایل مقنن به حمایت از نقش مشارکتی اینگونه سازمان ها در پیگیری قضایی اقدامات علیه محیط زیست دارد. تا قبل از سال ۱۳۹۲ سازمان های غیر دولتی حامی محیط زیست تنها می توانستند به مثابه هر یک از شهروندان عادی در صورت مشاهده اقدامات مخرب زیست محیطی به مقام صالحه اعلام جرم نمایند بی آنکه حق پیگیری و یا اقامه دعوی مستقل را داشته باشند، و مقامات قضایی در صورت صلاحدید و وجود قرائن و امارات ارتکاب جرم همچون سایر موارد می توانستند اقدامات لازم را انجام بدهند.^[۱۵۴]

 

با تصویب قانون جدید آیین دادرسی کیفری در سال ۱۳۹۲ فصل جدیدی در حمایت از اقدامات سازمان های غیردولتی در حمایت از محیط زیست از طریق اقدامات قضایی گشوده می شود. به موجب ماده ۶۶ این قانون: «سازمان های مردم نهادی که اساسنامه آن ها درباره حمایت از اطفال و نوجوانان، زنان، اشخاص بیمار و ناتوان جسمی یا ذهنی، محیط زیست، منابع طبیعی، میراث فرهنگی، بهداشت عمومی و حمایت از حقوق شهروندی است، می‌توانند نسبت به جرایم ارتکابی در زمینه‌های فوق اعلام جرم کنند و در تمام مراحل دادرسی جهت اقامه دلیل شرکت و نسبت به آرای مراجع قضایی اعتراض نمایند.»

 

قبل از تصویب این قانون، هیچ قانون دیگری به طور صریح حق اقامه دعوی سازمان های غیردولتی را در محاکم شناسایی نمی کرد و در آن زمان تنها با تمسک به تفسیر موسع از برخی اصول قانون اساسی و قوانین پراکنده دیگر می توان امید به شناسایی سمت این سازمان های غیردولتی در طرح دعاوی زیست محیطی داشت. به عنوان مثال عموم واژه “هر فرد” در اصل ۳۴ قانون اساسی که اعلام می‌دارد: «دادخواهی حق مسلم هر فرد است» و اصل ۵۰ قانون اساسی که اقدام در جهت حفاظت از محیط زیست را وظیفه همگانی اعلام می کند با تعبیر اقامه دعوی زیست محیطی به اقدام در راستای حمایت از محیط زیست به عنوان یک وظیفه عمومی حکایت از شناسایی غیر مصرح سمت این سازمان ها در دعاوی زیست محیطی دارد. البته به موجب ماده ۱۶ آیین نامه اجرایی تأسيس و فعالیت سازمان های غیردولتی مصوب ۱۳۸۴ :«سازمان حق دارد در موضوع فعالیت های خود و برای حمایت از منافع عمومی علیه اشخاص حقیقی و حقوقی در مراجع قضایی اقامه دعوا نماید».^[۱۵۵]

 

طرح دعوی یکی از سازمان های غیردولتی علیه شهرداری تهران به دلیل قطع بیش از ۸۰۰۰ اصل درخت از درختان جنگل لویزان سال ۱۳۸۴ که مورد استماع دادگاه قرار گرفت از مصادیق دعاوی زیست محیطی سازمان های غیردولتی علیه نهادهای عمومی من جمله شهرداری ها می‌باشد. لیکن متاسفانه آیین نامه ها از آنجایی که در زمره مقررات به حساب می‌آیند نه قوانین، ضمانت اجرای قانونی ندارند.^[۱۵۶]

 

این مرحله مستلزم جمع‌ آوری و تجزیه داده های مربوط به مسئله است. آماده سازی نیاز به دو نوع دانش دارد. دانشی که قبلا وجود داشته و ما جمع‌ آوری و ذخیره کرده ایم و دانشی که جدیدا جمع‌ آوری می‌کنیم و با مسئله خلاق ما ارتباط دارد. کیفیت محتویات اطلاعات موجود در ذهن بستگی ‌به این دارد که چگونه آن را وارد حافظه کرده ایم. متخصصین درباره کمیت اطلاعاتی که در بدو یک پروژه خلاقیت لازم است جمع‌ آوری شود، اتفاق نظر دارند. بسیاری از متخصصین معتقدند که باید خود را با حقایق اشباع کنیم و نویسنده دیگری اظهار می‌دارد که به نظر من بدون مشقت پایان ناپذیر اولیه برای جمع‌ آوری وسیع اطلاعات قادر به خلق چیز با ارزشی نیستیم(نرگسی، باتمان و احمدی، ۱۳۹۱).

 

۲ـ ایده یابی:

 

ایده یابی خود شامل دو قسمت است:

 

الف) ایده سازی که عبارت است از تدابیر ایده های موقت به عنوان سرنخ های ممکن.

 

ب) ایده پروری که عبارت است از انتخاب بین ایده های حاصله، افزودن ایده های دیگر و به جریان انداختن مجدد از طریق تغییر، ترکیب و غیره.

 

تقریبا در تمامی فعالیت های ایده یابی آنچه که نقش اساسی ایفا می‌کند. استعدادی است که موسوم به تداعی ایده هاست. این پدیده، قوه تصور را با قوه حافظه متصل نموده و باعث می‌گردد که یک تفکر دیگر منجر شود. تداعی معانی بر آن که انگیزه تصوری قویتر و مغزی سرشارتر دارند بهتر و بیشتر کار می‌کند. هر چه تصاویر روشن تر باشد برای فرایند تداعی مستعدتر است. تداعی معانی نقش مهمی در عامل تصادفی خلاقیت ایفا می‌کند( قادری، باتمان و احمدی، ۱۳۹۱: ۴۵).

 

۳ـ راه حل یابی:
راه حل یابی به نوبه خود به دو قسمت تقسیم می شود:

 

الف) ارزیابی که به مفهوم وارسی ایده های موقت به وسیله آزمایش و غیره می‌باشد.

 

ب) گزینش که به معنای تصمیم گیری درباره راه حل نهایی و پیاده سازی آن می‌باشد.

 

ایده های فراوانی که به هر شکل جمع شده اند تحت شرایطی به ارزیابی گذاشته می‌شوند. معیارهای ارزیابی برای مسائل با توجه به نوع مسئله، سطح ایده مورد درخواست و غیره فرق می‌کند. وقتی که مسائل ارزیابی شدند نوبت به گزینش می‌رسد که راه حل های پیشنهاد شده طبقه بندی شده و نهایتاً بهترین راه حل انتخاب می شود. موارد فوق ‌در مورد فرایند خلاقیت در شرایط عادی خلق و خوی روانی است. در بسیاری از شرایط حالت فوق العاده ای پیش می‌آید که با حالات عادی بسیار فرق می‌کند( قادری، باتمان و احمدی، ۱۳۹۱).

 

۲ـ۳ـ۵ـ۳ـ مدل تورستن

 

تورستن خلاقیت را شامل چهار عنصر اصلی می‌داند:

 

۱ـ سیاسی: ‌به این معنا که یک فرد چقدر می‌تواند به سرعت تعداد زیادی ایده یا پاسخ ایجاد کند. یعنی تا چه اندازه از قدرت تولید ایده ها و جواب های فراوان دارا می‌باشد. میزان سرعت پرداختن به انبوهی از راه حل حل مسئله و انتخاب راه حلی مبتکرانه از بین آن ها می‌باشد. معمولا از پرداختن به کارهای جدید لذت می‌برند و خواستار روبه رو شدن با مسائل پیچیده می‌باشند و از کسب تجارب جدید استقبال می‌کنند( خادم حسینی، ۱۳۸۶).

 

۲ـ انعطاف: ‌به این معنا که فرد چقدر می‌تواند چارچوب های قبلی را کنار گذاشته و چارچوب های جدید را پذیرفته و و ایده ها و روش های متنوع ایجاد کند. توانایی لازم برای تغییر جهت فکری یا توانای تولید ایده های متنوع می‌باشد. توانایی به کاربردن مطالب جدید در امور مشگل، استقبال از انجام آزمایشات و اکتشافات علمی و توانایی مدیریت بحران های غیرمنتظره و ناگهانی را دارا هستند.

 

۳ـ ابتکار: ‌به این معنا که چقدر فرد توانایی تولید ایده یا محصول نو و بدیع را دارد. توانایی تولید ایده یا محصول نو و بدیع: یعنی پاسخ های فرد قبلا دیده نشده باشد و جدید و نو باشد. در هنگام حل یک مسئله از راه حل هایی نو و جدید استقبال می کنندو از ساختن چیزهای جدید لذت می‌برند.

 

۴ـ بسط با جزئیات: ‌به این معنا که چقدر فرد توانایی توجه کامل به جزئیات مربوط به یک ایده را دارد به عبارتی افراد خلاق تر به جزئیات یک ایده توجه بیشتری نشان می‌دهند. توانایی توجه به جزئیات وابسته به یک ایده، یعنی افراد خلاق به جزئیات یک ایده توجه بیشتری نشان می‌دهند. از پرداختن به جزئیات مسائل استقبال می‌کنند واز پیچیدگی کار لذت می‌برند( پیرخالقی، ۱۳۸۴).

 

۲ـ۳ـ۵ـ۴ـ مدل رندسیپ

 

رندسیپ خلاقیت، را قدرت و نوانایی ایجاد وخلق مفاهیم جدید با به کارگیری آن در شکل جدید از طریق مهارت های ذهنی تعریف ‌کرده‌است(هویدا و همکاران،۱۳۹۰: ۱۳۰). توانایی تلفیق ایده ها به شیوه های منحصر به فرد، برای برقراری ارتباط غیرمعمول بین ایده های مختلف عنوان کرده‌اند. رندسیپ خلاقیت را به طور کلی و به عنوان تک عامل در نظر می‌گیرد، و آن را به صورت نموداری از (خیلی خلاق، خلاقیت بالای متوسط، خلاقیت متوسط، کمتر از متوسط تا غیرخلاق) دسته بندی می‌کند(شیخ مونسی و همکاران، ۱۳۸). ایوانسویچ و ماتسون در کتاب مدیریت و رفتار سازمانی در فصل « تصمیم گیری» پرسشنامه و مدل خلاقیت رندسیپ را به عنوان ابزاری کامل برای سنجش خلاقیت عنوان کرده‌اند( ایوانسویچ و ملتسون^[۵۰]، ۱۹۷۹)، همچنین قابلیت کاربرد و عملیاتی بودن و منسجم بودن و عدم پراکندگی به عنوان مدلمورد نظر برای خلاقیت در این پژوهش در نظر گرفته شده است.

 

۲-۳-۶- ویژگی های افراد خلاق

 

افراد خلاق از ویژگیهایی برخوردارند، که تمامی آن ها اکتسابی است و به شیوه تربیت، تحصیل، کوشش شخصی و شرایط محیطی بستگی مستقیم دارد، این ویژگی ها به شرح زیر است:

 

۱- کنجکاو و پرسشگرند و علاقه به یادگیری دارند.

 

۲- روحیه نقادی دارند.

 

۳- آرامش و آسودگی خیال دارند.

 

۴ . شوخ طبعی و بذله گوی مثبت دارند.

 

۵- در گفتار و عمل بی تکلف هستند.

 

۶- به آینده امیدوارند و دلگرمی دارند.

 

۷- ارتباطی عمیق و صمیمی دارند.

 

۸- هوش سرشار و دارای اعتماد به نفس زیادی هستند.

 

۹- در انجام امور پیشقدم هستند .

 

۱۰- مسئولیت پذیرند.

 

۱۱- به جزئیات توجه بسیار دارند.

 

۱۲- نظرات غیر عادی و غیر مرتبطی دارند.

 

۱۳- قوه تخیل قوی تری نسبت به دیگران دارند.

 

۱۴ . اصرار و استقامت و تمرکز دارند.

 

۱۵ . میزان آگاهی لازم از زمینه ای که خلاقیت در آن واقع می شود دارند.

 

۱۶ . از انجام کارهای روزمره و تکراری آزرده می‌شوند .

 

۱۷ . توانایی فکر کردن و پرداختن به چند ایده را در یک زمان دارند.

 

۱۸ . از انجام تکلیف فراتر می‌روند .

 

۱۹ . همواره در جستجوی انجام کارها با روش های غیر معمول هستند.

 

۲۰ . از اینکه نسبت به دیگران متفاوت به نظر برسند نگرانی ندارند.

 

۲۱ . ریسک پذیر اند. پشتکار و تلاش مستمری دارند.

 

۲۲٫ گرایش به مقولات و کارهای پیچیده دارند.برای پذیرش افکار نا متعارف قدرت و آمادگی دارند و نیز تحمل انجام دارند.

 

کیفیت زندگی وابسته به سلامت اصطلاحی است که در پزشکی به کار می رود. شاخص های کیفیت زندگی مرتبط با سلامتی، معمولا توانایی فرد را برای داشتن عملکرد مؤثر جسمانی؛ عاطفی، اجتماعی و احساس خوب بودن در برمی گیرد. سلامتی کلی تحت تاثیر عوامل متعدد از قبیل رفاه اجتماعی سلامت رفتاری و روان شناختی فرد است (دانان جایا^[۱۸۱]، ۲۰۰۴).

 

کیفیت زندگی وابسته به سلامت را جزیی از بعد جسمانی کیفیت زندگی می‌داند که اغلب به جای هم قابل استفاده هستند. وی ابعاد کلیدی کیفیت زندگی وابسته به سلامت را عملکرد جسمانی، احساسات، میزان مراقبت از خود، عملکرد شناختی، درد جسمانی، سلامت روانی و عاطفی بر می شمرد(مستف، ترومپنار، هک، میکیلسن، هدیامونت و وریز^[۱۸۲]، ۲۰۰۷ ).

 

کیفیت زندگی وابسته به سلامت حس خوب بودن فرد تعریف می شود که ابعادی از جمله ابعاد جسمانی، روانی، اجتماعی، معنوی و روحی فرد را شامل می شود (آکین و همکاران^[۱۸۳]، ۲۰۰۸؛ شالوک، ۲۰۰۴).

 

دیدگاه مرتبط دیگر، کیفیت زندگی وابسته به سلامت است که آن را اینگونه می توان تعریف کرد: ادراک فرد از وضعیت سلامتی خود که وابسته یا متاثر از وجود بیماری و اقدامات درمانی باشد. به عنوان یک مفهوم چند بعدی، اجتماعی و عملکرد شناختی می‌باشد. این مفهوم همچنین شامل جنبه‌های منفی نشانگان و اختلال روان تنی ناشی از بیماری و درمان آن می شود(دلگادو و سانز ^[۱۸۴]و همکاران، ۲۰۱۱ ).

 

۲-۹-۲ -ویژگی‌های کیفیت زندگی

 

اطلاع از ویژگی‌های کیفیت زندگی می‌تواند ما را در شناسایی مقیاس های آن یاری نماید. این ویژگی ها عبارتند از چند بعدی بودن و پویا بودن. در ادامه هر کدام از این ویژگی‌ها به طور خلاصه تعریف می‌شوند :

 

الف ) ویژگی چند بعدی بودن :

 

کیفیت زندگی بر پایه ابعادی که در ارتباط نزدیکی با یکریگر دارند، بنا شده است. از اینرو می توان کیفیت زندگی را در ابعاد زیادی اندازه گیری کرد.

 

به طور کلی سه بعد اساسی کیفیت زندگی مربوط به سلامت ابعاد جسمی، روانی واجتماعی می‌باشند که هر یک از آن ها به زیر مجموعه های دیگری تقسیم می‌گردد(اندرسون^[۱۸۵]، میکولیک^[۱۸۶]و ساندور^[۱۸۷]؛ ۲۰۱۰).

 

بعد جسمی: به دریافت فرد از توانایی هایش در انجام فعالیت ها و وظایف روزانه که نیاز به صرف انرژی دارد اشاره می‌کند و می‌تواند در بر دارند، مقیاس هایی مثل تحریک، توان و انرژی ، درد و ناراحتی، خواب و استراحت و ظرفیت توان کاری باشد.

 

بعد روانی: جنبه‌های روحی و احساس سلامت را مانند افسردگی، ترس، عصبانیت، خوشحالی و آرامش در برمی گیرد. بعضی از زیر رده های این بعد عبارتند از: تصویر از خود، احساس مثبت، احساس منفی، اعتقادات مذهبی، فکر کردن و یادگیری، حافظه و تمرکز

 

بعد اجتماعی: به توانایی فرد در برقرار کردن ارتباط با اعضای خانواده، همسایگان وسایر ‌گروه‌های اجتماعی، وضعیت شغلی و شرایط اقتصادی کلی مربوط می شود.

 

ب) ویژگی ذهنی بودن :

 

با توجه به تعارف، کیفیت زندگی به انتظارات، احساسات، اعتقادت و پندارهای فرد بستگی دارد. از این رو ارزیابی شخص از سلامت یا خوب بودنش عامل کلیدی در مطالعات کیفیت زندگی می‌باشد. اگر چه ارزیابی عینی در این مطالعات از جایگاه مهمی برخوردار است، اما قضاوت خود فرد درباره اثر بیماری و درمان و شرایط سلامتی اش بر کیفیت زندگی از اهمیت بیشتری برخوردار می‌باشد. به طور کلی می توان گفت عامل اصلی تعیین کننده کیفیت زندگی عبارت است از تفاوت درک شده بین آنچه هست و آنچه که از دیدگاه فرد باید باشد(اندرسون و همکاران، ۲۰۱۰ )

 

ج) ویژگی پویا بودن :

 

با توجه ‌به این تعریف که کیفیت زندگی دارای ساختاری وابسته به زمان است که متاثر از تجربه شخص و درک او از زندگی می‌باشد و با تغییر زمان تغییر می‌کند”در می یابیم که پویائی کیفیت زندگی از این روست که با تغییر زمان تغییرمی کند و به تغییرات فرد و محیط او بستگی دارد و این مشخصه در یک مطالعه طولی به خوبی قابل مشاهده است(اندرسون و همکاران، ۲۰۱۰).

 

۲-۹-۳- طبقه بندی کیفیت زندگی

 

در طبقه بندی کلاسیک کیفیت زندگی به ” عینی ” و” ذهنی ” دسته بندی می شود و عینی بودن کیفیت زندگی به درجه استانداردهای روشن یک زندگی خوب اشاره دارد که توسط افراد بیطرف ارزیابی می شود برای مثال نتایج آزمایشات پژشکی و ذهنی بودن به خود ارزیابی های مبتنی بر معیارهای ضمنی و تلویحی مثل احساس ذهنی فرد از سلامتی باز می‌گردد. این دو مفهوم به هم مرتبط نیستند؛ به طور مثال فردی ممکن است از نظر پژشک معالجش در شرایط سلامتی خوبی باشد اما با این حال احساس بدی داشته باشد(ون هاون، ۲۰۰۶ ).

 

بر این اساس زاف^[۱۸۸](۱۹۸۴ )(به نقل از فریش ترجمه خمسه، ۱۳۸۹ )یک طبقه بندی چهار گانه از این مفاهیم پیشنهاد می‌کند :

 

_ وقتی شرایط عینی بر طبق اندازه گیری ها، خوب و ادراک ذهنی فرد از زندگی نیز مثبت باشد او واژه ” خوشبختی ” را به کار می‌برد.

 

_ وقتی ارزیابی شرایط عینی و ادراک ذهنی فرد منفی باشد وی از واژه ” محرومیت ” صحبت می‌کند.

 

_ وقتی کیفیت عینی زندگی خوب باشد اما ادراک ذهنی فرد منفی باشد، واژه نا هنجاری یا ناموزونی به کار می رود.

 

_ ترکیب شرایط بد با ادراک مثبت بر چسب ” سازگاری ” دریافت می‌کند.

 

۲-۹-۴- مدل های کیفیت زندگی

 

• مدل فلس و پری^[۱۸۹]

فلس و پری در سال ۱۹۹۵ بعد از بررسی ۱۵ مدل مفهومی از کیفیت زندگی، مدلی طراحی کردند که در این مدل کیفیت زندگی به عنوان نوعی به زیستی کلی تعریف می شود که توصیف های عینی و ارزیابی های ذهنی از به زیستی فیزیکی، مادی، اجتماعی و هیجانی همراه با میزانی از رشد و اقدامات هدف گرایانه فرد در جهت ارزش های شخص ترکیب شده است.

 

این مدل دارای پنج طبقه اصلی است. اولین طبقه، به زیستی جسمی^[۱۹۰]است که شامل سلامت^[۱۹۱]، تناسب^[۱۹۲]، تحریک^[۱۹۳]وامنیت شخص^[۱۹۴]است.

ماده واحده ‌ایی در سال ۱۳۷۲ باعنوان”قانون اصلاح حداکثرسن داوطلبان استخدام “تصویب شد که افراد ذیل را ازین شرط حداکثر سن معاف می‌کند:

 

۱-همه داوطلبانی که در جبهه جنگ خدمت کرده‌اند(مدت حضور ویازمان بستری به علت زخم ناشی از جنگ به شرط داشتن حداکثر سن استخدام افزوده می‌شود)

 

۲-کسانی که در جبهه حضور داشته اند واسیر شدند(مدت حضور واسارت)

 

۳-اعضای خانواده شهیدان،جانبازان،آزادگان ومفقودالاثر (همسر،پدر،مادر،خواهر،برادر)فقط به مدت ۵سال به شرط حداکثر سن استخدام افزوده می‌شود.

 

۴-رئیس جمهور، نخست وزیر، معاونان رئیس جمهور، وزیران، رئیسان دفتر ریاست جمهوری، سفیران، استانداران، دبیرکل سازمان ‌امور اداری واستخدامی کشور،اعضای شورای نگهبان، نمایندگان مجلس شورای اسلامی،رئیس دیوان محاسبات، دادستان ومستشاران دیوان محاسبات که پس از ۲۲بهمن ۱۳۵۷ در این سمت ها قرار گرفته‌اند به مدت تصدی شان به شرط حداکثرسن استخدام افزوده خواهد شد.

 

۵-همه کسانی که به صورت تمام وقت به طور غیررسمی در سازمان های موضوع همین ماده واحده پس از ۲۲بهمن ۱۳۵۷ به خدمت گرفته شده‎اند.

 

این موارد استثنا،چون پس از تصویب قانون استخدام کشوری بوده مشمول این قانون هم می‌شود.همچنین قانون مدیریت وخدمات کشوری را هم دربرمیگیرد زیرا به استنادتبصره ۳ این قانون، استخدام ایثارگران وخانواده‌های آنان مطابق قوانین خاص خود صورت می‌گیرد.(امامی، ۱۳۸۶، ص۱۴۵)

 

بنددوم:تابعیت

 

این شرط به طور مشابه در هردو قانون وجود دارد.دلایلی که قانون گذار این شرط را لازم دانسته بدین شرح می‌باشد:

 

۱- قانون‌گذار تمام توان خودرا برایجاداشتغال وحل بیکاری اتباع خود می‌گذارد

 

۲-قانون‌گذار دربرخورد با بیگانه اصل رابراحتیاط قرار داده است حتی درماده۹۸۲ق.م برخی مشاغل را فقط برای تابعین اصلی درنظرگرفته است

 

۳-ماده۱۵ قانون استخدام کشوری به‌کارگیری بیگانگان رابا مجوز مجلس مجاز می‌داند

 

بندسوم:انجام خدمت وظیفه

 

این شرط در هردو قانون وجود دارد.تنها در به کارگیری اصطلاحات متفاوت استکه ق.ا.ک از “خدمت زیرپرچم” و ق.م.خ..ک “دوره ضرورت” به کار برده است که درمعنا تفاوتی باهم ندارند.

 

بندچهارم:عدم اعتیاد به موادمخدر

 

نهاد اداره برای خدمت رسانی هرچه بهتر به مردم باید دقتی زیادی دراستخدام افراد مدنظر قرادهد.کارمندان یک اداره به دلیل اینکه درارتباط مستقیم با مردم هستند وانجام مسئولیت‌ها بردوش آن‌ ها می‌باشد باید ازلحاظ جسمی وروحی ازسلامتی کامل برخوردار باشند.این درحالی است که اعتیاد به مواد مخدر نه تنها سلامت جسمی فرد واطرافیانش را به مخاطره می‌اندازد ‌و کارایی را کاهش می‌دهد، فرد را درمعرض فسادهایی مثل رشوه،اختلاس…قرار می‌دهد.

 

در ق. ا.ک از “افیون” استفاده کرده‌است افیون به معنای تریاک می‌باشد.به دلیل اینکه تنها ماده مخدر ‌در سال‌ ۱۳۴۵ که این قانون تصویب می‌شد تریاک بود و مواد مخدر امروزی وجود نداشت ویا بعضی از آن ها آنهم به مقدار کم وجود داشته‌است. درقانون م.خ.ک از واژه عام مواد مخدر استفاده کرده که هرنوع مخدر امروزی را شامل می‌شود.از دیگر ابتکارات این قانون شرط عدم استعمال دخانیات است که با توجه به استفاده روزافزون این مواد در کشور،می‌تواند شرطی بازدارنده در استفاده از این مواد باشد.

 

بند پنجم:عدم فسادعقیده

 

این شرط در قانون استخدامی کشور گنجانده شده این درحالیست که بطورصریح در قانون م.خ.ک آورده‌نشده است.این شرط معمولا در کشورهای ایدئولوژیک وغیردموکراتیک که اندیشه را محصور ودربند می‌کنند وجود دارد.منظور ازفسادعقیده تاقبل از انقلاب ۱۳۵۷ ،عقیده افرادی که درضدیت سلطنت بودند یا مرام اشتراکی داشتند تلقی می‌شد واما بعد از انقلاب،مفهوم آن از نظر جمهوری اسلامی تفکرات التقاطی،الحادی،اشتراکی را دربرمی گیرد.این شرط برخلاف اعلامیه جهانی حقوق بشر است.

 

بندششم:نداشتن سابقه محکومیت جزایی مؤثر

 

این شرط از جمله نکات مثبت هردو قانون می‌باشد که دربین شروط ورود به خدمت گنجانده شده‌است.

 

افرادی که به استخدام دستگاه‌های دولتی درمی‌آیند باید از از جرم ‌و تخلف بری باشند زیرا اینان امانت‌دارمردم هستند،چطور می‌توان انتظار داشت که کسی که دست به سرقت می‌زند یا رشوه می‌گیرد می‌تواندکارمند صادقی باشد.قانون گذار به‌خوبی براین مسئله اشراف داشته‌است.

 

منظور از محکومیت جزایی مؤثر،محکومیتی است که محکوم علیه علاوه بر مجازات اصلی که باید تحمل کند از حقوق اجتماعی،سیاسی وغیره مثل محرومیت ازحق انتخاب شدن وانتخاب کردن،محروم می‌گردد.در ماده۲۵ و۶۲مکرر قانون مجازات اسلامی برخی از جرایمی که برای محکوم علیه محرومیت اجتماعی به دنبال دارد،آورده است.

 

بندهفتم:تحصیل

 

امروزه برهمگان روشن است که آگاهی وعلم در ارتقا جامعه چه تاثیری دارد.دنیا، دنیای خردورزی است.نظام ادراری هم به مدیران، کارشنان وکارمندانی نیاز دارد که ازین علم طرفی بسته باشند،در واقع هرچه آگاهی وتخصص افراد در اداره بیشتر باشد،هدف‌های آن سازمان به صلاح تر وبه صرفه‌ترحاصل می‌شود وبه مردم هم خدمت رسانی بهتری ارائه می‌گردد.این شرط ازجمله شروط عامی است که در قوانین کشورهای پیشرفته وهم درحال توسعه در شرایط ورود به خدمت گنجانده شده‌است.قانون‌گذار ماهم این شرط را در هردو قانون مقر کرده‌است.در ق.ا.ک “گواهی پایان دوره ابتدایی” و در ق.م.خ.ک “مدرک فوق دیپلم” را مدنظر قرار داه‌است.

 

بندهشتم:داشتن سلامت جسمی وروحی

 

کارمندانی که از سلامت عقل وجسم وروح برخوردار باشند،کارمندان موفق وتوانایی در اداره خواهندبود.به همین علت داشتن سلامت جسمی وروحی از شرایط عامه استخدام می‌باشد.در قانون ا.ک داشتن توانایی انجام وظیفه محوله را مقرر کرده‌است که در آن الزام به داشتن سلامت جسمی وروحی مستتر است،یعنی کسی توانایی انجام کار را دارد که از سلامت جسمی وروحی برخوردار‌باشد.این شرط به طور صریح در ق.م.خ.ک گنجانده شده‌است که این شرط توسط پزشک مورد اعتماد اداره تأیید می‌شود.منظور از سلامت روانی همان عقل وشعور وقوه تشخیص می‌باشد که برای اشتغال فرد و برعهده گرفتن مسئولیت‌های اداری نیاز می‌باشد.

 

بندنهم:داشتن توانایی انجام کاری که برای آن استخدام شده‌است